Zonder factchecking geen gedegen informatie rond ruimtelijke plannen voor Vlaanderen

Doemscenario's zijn een slechte raadgever

Factchecking maakt opgang. De Belgische premier kondigt investeringen aan in een fonds om de waarachtigheid van beweringen en nieuwsfeiten te checken. De rector van de KU Leuven opent het academiejaar met een betoog voor meer zorgvuldigheid en onafhankelijkheid in wetenschappelijk onderzoek. In navolging van die trend om het maatschappelijke debat te vrijwaren van onnauwkeurigheden en feitelijke onjuistheden wijst de Vlaamse Confederatie Bouw op beweringen die wegen op het debat rond de ruimtelijke plannen van de Vlaamse regering. Maar die een onvolledig beeld schetsen of gewoonweg kant noch wal raken. Daarbij denken we aan doemscenario's en onvolledig studiewerk, maar ook recente vergelijkingen met buurlanden die neigen naar cherry picking.

Onlangs zijn berichten verschenen over de Nederlandse recepten die inspiratie zouden kunnen bieden voor het beleidsplan ruimte Vlaanderen (BRV). In het bijzonder het feit dat er percelen bestemd voor wonen in Nederland kunnen geschrapt worden, werd naar voren geschoven. Dit kan inderdaad in bepaalde gevallen, maar daarbij gaat het om recentelijk nieuw aangeduid gebied om te gaan ontwikkelen. Dat nieuw te ontwikkelen gebied krijgt dan de voorwaarde te bouwen binnen een bepaalde periode. Indien de ontwikkeling niet plaatsvindt binnen die termijn, wordt het perceel opnieuw geschrapt. Dit staat in schril contrast met Vlaanderen waar bestemmingen voor percelen vastliggen en er ook geen nieuwe kunnen bij gecreëerd worden. Een betere juridische garantie voor het vrijwaren van open ruimte kan je je dan ook niet wensen.

Daarnaast nemen opiniemakers Nederland als schoolvoorbeeld voor een compact ruimtelijk gebruik waarbij hoogbouw een grote rol zou spelen. Landen met een hoge bevolkingsdichtheid die als referentie voor verdichting gelden, hebben niet automatisch eenzijdig op appartementen of andere hoogbouw ingezet. Daarbij vermeld het rapport VRIND 2017 in het bijzonder Nederland waar meer dan 60 procent van de bevolking in halfopen bebouwingen woont.

Dergelijke onzorgvuldige beweringen kenmerken al geruime tijd het debat over de toekomstige ruimtelijke invulling van Vlaanderen. Jarenlang werd een prognose rond ruimtebeslag 2050 in beleidsdocumenten opgenomen. Ook de media heeft die lustig overgenomen om dan in maart 2017 in het Vlaams parlement in de prullenbak te belanden. Geen voer voor beleidsteksten maar een louter wetenschappelijke vingeroefening luidde het oordeel. De prognose kon immers feitelijk geen waarheid worden.

Voorts maakt het beleidsplan ruimte Vlaanderen gebruik van mobiliteitsgegevens om de ecologische voetafdruk van woningtypes en van woonplaatsen tegen elkaar af te wegen. Ook die conclusies duiken overal op in het debat en in de media. Er wordt evenwel niet bij vermeld dat er wordt gebruik gemaakt van verouderde mobiliteitsgegevens. Een update van die gegevens geeft helemaal andere resultaten, wat doet besluiten dat dergelijke afwegingen momentopnames zijn. De voornaamste drivers van iemands ecologische voetafdruk is zijn of haar gedrag, individueel comfort en de bereidheid om zich alternatieven aan te meten.

Recenter werd een studie rond waterhuishouding gepubliceerd die de BRV-plannen dient te ondersteunen. Het gaat om een rapport rond de impact van het BRV op rioleringen. Met als conclusie dat de investeringsnoden in rioleringen lager zullen zijn dankzij het BRV dan in een 'business-as-usual' (BAU) scenario. Het BAU dat gebruikt wordt als vergelijkingspunt veronderstelt dat toekomstig ruimtebeslag zal stijgen aan een tempo van 6ha/dag. Dit BAU scenario is geen geldig ijkpunt omdat zelfs zonder het BRV het tempo van ruimtebeslag onmogelijk 6ha/dag kan behalen. Onder druk van de bestaande juridische beperkingen op bouwen en de marktwerking is het tempo van het ruimtebeslag al gedaald tot onder de 6ha/dag en dit tempo zal in de komende jaren gestaag blijven dalen. De studie maakt dus een vergelijking tussen een BRV scenario en een puur fictief scenario.

En dan was er uiteraard het debacle met de boskaart die snel na publicatie werd ingetrokken.

Makelaars in studiewerk leiden niet tot transparantie

Eenzijdig onderzoek, onvolledige vergelijkingen of gewoonweg onjuistheden bemoeilijken niet alleen het maatschappelijk debat rond een zwaargewichtig thema als wonen en werken in de volgende decennia, maar kunnen ook leiden tot onevenwicht in budgettaire beslissingen en in het investeringsklimaat waardoor bouwactiviteiten worden afgeremd. Dat is o.a. nefast voor het renovatieritme dat hoognodig dient opgetrokken te worden. Globaal biedt de huidige aanpak geen kansen aan weloverwogen wetenschappelijke afwegingen om te komen tot haalbare oplossingen op maat van Vlaanderen dankzij duidelijke keuzes rond o.a. verdichting.

De Vlaamse Confederatie Bouw roept daarom op om geen opiniemakers te laten fungeren als spreekbuis voor onderzoeksresultaten, maar de wetenschappelijke onderzoekers zelf te betrekken in het debat om op basis van hun uitgangshypothesen transparant en eenduidig de publieke opinie te informeren.