Provincie Antwerpen belemmert wonen in eigen streek

Drastische beperkingen maken wonen onbetaalbaar

Het nieuw ruimtelijk beleidsplan van de provincie Antwerpen dooft wonen in landelijk gebied uit. Ook in heel wat dorpskernen mogen er geen woningen bijkomen. In verschillenden bestaande woongebieden gaat het de facto om een woonstop. Dat wil de provincie compenseren door bijkomende huishoudens overwegend naar stedelijke centra te stuwen. Volgens Embuild Vlaanderen zijn de beperkingen op wonen heel concreet, maar is er geen plan om voldoende valabele alternatieven elders te realiseren. Dat maakt wonen onbetaalbaar. In de volgende dertig jaar komen er bijna 100.000 huishoudens bij in de provincie Antwerpen. Dat is het equivalent van ruim tweemaal de stad Mechelen. Die huishoudens wensen een geschikte, kwaliteitsvolle woning in een leefbare omgeving. Bovendien willen velen wonen in eigen streek. 

Terwijl het wachten is op het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV), kiest de provincie Antwerpen de vlucht vooruit. Op een totaal van 56.000 ha woongebied wordt 14.000 ha buiten de kernen onbeschikbaar voor wonen. De facto geldt er een harde bouwstop buiten de kernen. Bovendien zijn er ook heel wat landelijke dorpskernen die niet langer kunnen uitbreiden. Voorbeelden zijn Ravels, Arendonk, Retie, Baarle-Hertog, Merksplas, Lille, Rijkvorsel, Dessel, Meerhout, Laakdal, Herselt, Hulshout, Ranst, Zandhoven, Grobbendonk en Herenthout. 

Intussen zijn er lokale besturen die de reikwijdte van de plannen onder de aandacht brengen. Zo protesteerde onlangs het bestuur van Heist-op-den-Berg tegen de provinciale plannen, omdat hun kern niet langer kan uitbreiden. Burgers die afkomstig zijn uit die woongebieden dienen in de toekomst overwegend elders, in naburige stedelijke centra, huisvesting te vinden. Of zij dat nu leuk vinden of niet. Niet alleen druisen de provinciale plannen in tegen de Vlaamse principes van 'wonen in eigen streek', ook heeft de provincie helemaal geen plan klaar om tijdig kwaliteitsvolle alternatieven te voorzien voor de 100.000 huishoudens die er bijkomen tegen 2050. Om die een woonomgeving te bieden die voldoet aan het provinciaal plan, dient er ruim tweemaal een stad als Mechelen bij te komen. Uit een recente studie van het departement Omgeving blijkt dat verdichtingsprojecten steeds duurder en risicovol worden. Bovendien neemt het heel wat tijd in beslag om de complexe vergunningsprocedures te doorlopen en de ontwikkelingsperiode neemt toe.    

Betaalbaarheid van wonen komt ernstig in het gedrang

Uit de laatste statistieken blijkt dat wie eind 2022 een huis kocht in Antwerpen, daar gemiddeld bijna 380.000 euro voor betaalde. Alleen de huizen in Vlaams-Brabant zijn duurder. Voor heel Vlaanderen is de gemiddelde verkoopprijs van een huis 350.000 euro. In Antwerpen betaal je dus vandaag al bijna 30.000 euro meer. Een flat kost in Vlaanderen gemiddeld bijna 270.000 euro, terwijl dat in Antwerpen bijna 260.000 euro is. (bron: Notarisbarometer) Dat is te wijten aan het al hoge percentage appartementen in de provincie Antwerpen. Met 33% ligt dat 6% hoger dan het Vlaamse gemiddelde. De appartementisering er bijgevolg sterk doorgedrongen.  

"Embuild Vlaanderen onderlijnt dat kwaliteitsvolle verdichting het beperken van voorziene ruimte voor wonen elders, dient vooraf te gaan. Enkel dan ga je nog meer prijsstijgingen tegen en vrijwaar je de kwaliteit voor huishoudens. Het feit dat de grondprijzen de ware driver zijn van de vastgoedmarkt in Vlaanderen, is te weinig bekend. Het beperken van ruimte voor wonen, jaagt alle woningprijzen de hoogte in. Niet alleen van nieuwbouw", zegt Marc Dillen van Embuild Vlaanderen.

Aanzienlijk meer huishoudens

Daarnaast neemt de bevolkingsgroei in de provincie Antwerpen met bijkomend 100.000 huishoudens aanzienlijk toe. In combinatie met de provinciale plannen zet dat de betaalbaarheid van wonen zwaar onder druk, want vandaag kan het aanbod de vraag al niet volgen. Zo voorspelt het Federaal Planbureau dat tegen 2050 het aantal huishoudens in het arrondissement Mechelen zal stijgen met 23% en in het arrondissement Turnhout met 15%. De gemiddelde stijging voor heel Vlaanderen bedraagt ook 15%. De prognose voor het arrondissement Antwerpen bedraagt 7%. Maar dat is met bijna 470.000 huishoudens vandaag al veruit het meest dichtbevolkt. Er wonen nu al meer dan 110.000 huishoudens meer dan in de andere twee arrondissementen samen. 

"Naast de impact op de woningprijzen, doorkruist het provinciaal plan de gemeentelijke bevoegdheden. Bovendien brengt het bijkomende administratieve complexiteit en juridische onduidelijkheid met zich mee voor kandidaat-(ver)bouwers", aldus Marc Dillen.