Meer verdichting vergt doorgedreven ingrepen in water-robuust bouwen

Onlangs hebben gemeenten en steden over heel Vlaanderen te lijden gehad onder waterellende. Geen enkele provincie bleef de afgelopen week gespaard. Daarbij heel wat woonkernen in verstedelijkt gebied die volgens de overheid al langer aangestipt staan als zeer overstromingsgevoelige gebieden. Aangezien de Vlaamse regering in de toekomst volop inzet op verdichting en ruimtelijk rendement in kernen, vormen ingrepen in waterrobuust bouwen een essentieel onderdeel van een gedegen aanpak. Niet alleen is voorafgaandelijke analyse noodzakelijk om risico's te voorzien, ook de administratieve vergunningsprocedure dient onder de loep te worden genomen. Vandaag werkt die belemmerend terwijl dankzij het inlassen van verregaande natuurtechnische ingrepen een project kan helpen waterellende te vermijden.

Investeren in doordacht en waterveilig verdichten

Met zijn 'kaart van overstromingsgevoelige gebieden' geeft de Vlaamse overheid aan in welke mate een woonplaats zich dient te wapenen tegen wateroverlast. Hieronder vindt u voorbeelden terug van onder andere Diest, Grimbergen, Aarschot, Merksem, Maasmechelen en gemeenten in de Denderstreek. Allemaal gemeentes die geregeld in de actualiteit van zich doen spreken in het geval van waterellende. De kaartjes geven in donker- en lichtblauw aan welke percelen en straten meer of minder risico lopen. Dit maakt duidelijk dat het om een zwaargewichtig aandachtspunt gaat in de geplande verdichtingsgolf in dergelijke kernen.

Voorbeelden van overstromingsgebieden in knooppunten - Watertoets 2017, bron: geopunt - klik op de kaartjes

Leefbaarheid voor gezinnen in verdichte kernen noopt het verhoogd inzetten op waterveiligheid. Niet alleen is de bestaande waterinfrastructuur zoals het rioleringsstelsel onder gedimensioneerd, ook zal op projectniveau zich telkens een behoefteanalyse opdringen om specifieke natuurtechnische ingrepen te voorzien. In het verleden is er immers heel wat infrastructuur aangelegd zonder al te veel na te denken over waterdoorlatendheid of absorptie.

Niet het minst zal het investeringspeil moeten worden opgetrokken. Aangezien de bevolking blijft groeien en het klimaat verandert, voldoen de huidige budgetten niet. De invoering van de watertoets, de verplichting van regenwateropvang bij nieuwbouw en het Sigma-plan maken duidelijk dat de Vlaamse overheid de noodzaak ziet. Aan de andere kant dienen we voor verdichting in watergevoelige knooppunten intensief in te zetten op water-robuuste bouwtechnieken. Dat betekent ook dat de vergunningverlenende overheden hun administratieve procedure dienen aan te passen en bereid dienen te zijn om op basis van degelijke studie en voorbereiding een omgevingsvergunning af te leveren in watergevoelige gebieden. Vandaag heerst er nog eerder weerstand op dit vlak, wat een rem zet op de mogelijkheden om er te verdichten.

We hebben voor de toekomst een structurele oplossing nodig. Daarvoor moet een meerjarenplan opgemaakt worden met een volledige behoefteanalyse. Dan kunnen we een inventaris opmaken van de investeringen die prioriteit moeten krijgen. Het is evident dat voorrang moet gaan naar maatregelen op plaatsen waar overstromingen het vaakst voorkomen en de grootste impact hebben. De focus mag daarbij niet alleen liggen op nieuwbouw. Men moet ook maatregelen treffen die bestaande gebouwen beschermen tegen wateroverlast.

aldus Marc Dillen, directeur-generaal van VCB.

Vertraagd insijpelen als devies

Waterbeheersing is als belangwekkend onderdeel van 'groen in de bouw' al lang geen niche meer maar is uitgegroeid tot een must. Niet het minst in kernen die de laatste decennia vatbaar waren voor waterellende vanwege verzegeling van de bodem. Bouwtechnische ingrepen maken het al langer mogelijk de doorlatendheid van de bodem te vrijwaren en de aanleg van wadi's helpen bij piekmomenten het water tijdelijk op te vangen. Het vertraagd insijpelen via groendaken verbonden met regenwaterciternes en infiltratieputten kunnen deels soelaas bieden. Het opgevangen regenwater kan trouwens benut worden voor huishoudelijk gebruik.

De doorlatendheid van de bodem kan via uiteenlopende technieken zoals het ontzegelen van pleinen of het voorzien van plantvakken langs straten of zogenaamde 'rain gardens' als voorlopige opvangbekkens voor overtollig regenwater. Daarnaast kunnen de landschapsinrichting en de materiaalkeuze de absorptie, de verdamping en de infiltratie van water bevorderen. Met als gevolg dat er minder water naar de riolering vloeit.

Bij grote projecten zijn bouwbedrijven reeds tijdens de ontwerpfase actief betrokken om de technische uitwerking van natuurtechnische ingrepen te waarborgen. De Vlaamse Confederatie Bouw zet zelf al geruime tijd in op de uitbouw van een kenniscentrum om de toepassingen van ecologische en natuurtechnische materialen en handelingen in de bouw te stimuleren. Een betere kennis van producten en technieken moet het vertrouwen in deze verhogen en zo de toepassing ervan nog verder aanmoedigen. Meer weten ? www.groenindebouw.be