Krijgt levenskwaliteit een plaats in ruimtelijke plannen?
Naar aanleiding van het afvoeren van het provinciaal plan 'ruimte' in Oost-Vlaanderen, beklemtoont Embuild Vlaanderen dat zulke plannen multidisciplinair dienen te zijn en dat de taakverdeling en de budgettaire impact dienen te worden opgenomen. Want dat was nu niet het geval. Het is niet alleen cruciaal dat de verschillende overheden, huishoudens en ondernemers transparant worden geïnformeerd over de concrete impact van de plannen, ook dienen de levenskwaliteit en de noden van de inwoners als drivers van ruimtelijke plannen te worden opgenomen. Het loslaten van een computeralgoritme op kaarten om ruimte voor wonen en werken af te bakenen, is te eenzijdig en te kort door de bocht om te kunnen rekenen op enig draagvlak.
Europees initiatief breekt lans voor levenskwaliteit in ruimtelijke plannen
De levenskwaliteit en de individuele noden van inwoners als speerpunten van ruimtelijke beleidsplannen, staan centraal binnen het Europees Onderzoeksnetwerk voor Territoriale Ontwikkeling en Cohesie (ESPON). Daarbij onderlijnen experts uit heel Europa dat de behoeften en ervaringen van huishoudens een grotere rol dienen te spelen om hun regio, gemeente of stad verder vorm te geven. Bovendien werd die trend tijdens de Coronacrisis enkel versterkt. Verschillende noden van huishoudens worden naar voren geschoven: comfortabele huisvesting, groene omgeving, veiligheid en toegankelijkheid van voorzieningen.
Door in te spelen op die concrete noden willen zij de woon- en leefomgeving structureel aanpassen en weerbaar maken voor toekomstige crises. Die veerbaarheid van de omgeving kan zich situeren op heel wat terreinen. Daarom hebben zij een tool gelanceerd om op maat van een gemeente, stad of regio en in overleg met burgers en huishoudens de lokale prioriteiten en behoeften na te gaan. Die zijn immers gebonden aan lokale kenmerken en kunnen bijgevolg verschillen over heel Europa, binnen lidstaten en tussen steden en gemeenten. Die tool helpt ruimtelijk beleid te vrijwaren van helikoptervisies wars van de behoeften en de levenskwaliteit van huishoudens.
Klik hieronder voor de Europese paper 'Is our life good enough?'
"Naast het belang van de noden van huishoudens in ruimtelijk beleid, is rechtszekerheid cruciaal. Dat betekent dat de investeringen van particulieren en ondernemers in energiezuinige gebouwen en klimaatbestendige percelen voor hen ook een economische meerwaarde creëren. Bovendien dienen zij op korte en lange termijn nog een vergunning te kunnen krijgen. Op die wijze zullen meer groen en biodiversiteit de economische meerwaarde van een woonomgeving ten goede komen", zegt Marc Dillen van Embuild Vlaanderen.
Tijd voor multidisciplinaire aanpak in Vlaanderen
Naast Oost-Vlaanderen, liggen er in de andere provincies gelijkaardige beleidsplannen 'ruimte' op tafel. Ook die zijn eenzijdig gericht op het beperken van ruimte voor wonen en werken. Thema's zoals wonen, energie, mobiliteit enz. worden erin vermeld, maar de impact van de ruimtelijke ambities op die transities, de concrete aanpak, het kostenplaatje en de mijlpalen doorheen de tijd ontbreken. Bijgevolg gaat het om ruimtelijke ambities zonder draagvlak en zonder fundamenten om in de praktijk om te zetten.
Daarom vraagt Embuild Vlaanderen al langer een multidisciplinaire aanpak met als hefboom de gezinnen en ondernemers die daadwerkelijk de ruimtelijke plannen en bijhorende transities zullen verwezenlijken. Want voor huishoudens dient verdichting gepaard te gaan met een kwaliteitsvol en betaalbaar woonaanbod, goede mobiliteit en een leefbare omgeving. Het ruimtelijk herinrichten van stedelijke centra kan bijgevolg niet louter vanuit een planologische helikoptervisie. Planologen, architecten, landschapsarchitecten, economen, ingenieurs, mobiliteitsexperts, bouwsector enz. dienen evenwichtig samen te werken om beleidsmakers te voorzien van alle instrumenten om de (budgettaire) knopen door te hakken. Zij hebben immers niet de luxe om te vertrekken van een wit blad. Heel wat stedelijke centra worden gekenmerkt door ruimtelijke verrommeling en de bewoners hebben heel wat bekommernissen zoals steeds hogere woonprijzen, de nood aan groen, waterbeheer, duurzame energieproductie enz.
"Het maken van ruimtelijke plannen, dient gepaard te gaan met een duidelijke taakverdeling en transparantie over de budgettaire impact voor overheden, particulieren en ondernemers. Alleen al in onze stedelijke centra en dorpskernen zijn de uitdagingen zo aanzienlijk en divers dat een multidisciplinaire aanpak vereist is met inzicht in de lokale noden en opportuniteiten", aldus Marc Dillen.