Klimaatverandering weegt vooral op watergevoelige verstedelijking in Vlaanderen
Op korte termijn dringt bescherming van huishoudens tegen wateroverlast zich op
Naar aanleiding van de wateroverlast in de Westhoek hebben tal van experts beklemtoond dat bebouwing aan de basis ligt. Meer nog, volgens hen is het uit den boze om er in de toekomst nog te bouwen en wordt het best overgegaan tot het slopen van woningen. Bovendien vinden zij dat ook dijken dienen te worden afgebroken. Embuild Vlaanderen stelt zich hierbij ernstige vragen. Zo lijkt het erop dat het leed van de mensen in de Westhoek wordt gerecupereerd om de aloude verspreide bebouwing in Vlaanderen nog maar eens aan de kaak te stellen. Maar de klimaatverandering zorgt in de eerste plaats voor steeds meer wateroverlast voor huishoudens in bestaande woningen die heel vaak in drukke centra en kernen gelegen zijn. Aangezien de overheid verkerning aanmoedigt met de bouwshift, roept Embuild Vlaanderen op om een gedegen plan te maken om huishoudens in bestaande bebouwing te beschermen. Net zoals bij het Sigmaplan kunnen meer en betere dijken hoognodig zijn.
Aanzienlijke impact in centra en kernen
Eerder dit jaar heeft de Vlaamse overheid een instrument gelanceerd om kopers en huurders te informeren over het overstromingsrisico van gebouwen en percelen: waterinfo.be Naast de nabijheid van waterlopen, wordt ook het neerslagpatroon in rekening gebracht. En dat is hoognodig aangezien in 60 jaar tijd het aantal dagen met zware neerslag in ons land is verdubbeld.* Uit het kaartenmateriaal blijkt dat heel wat centrumsteden en woonkernen watergevoelig zijn. Niet alleen zijn die vaak gelegen aan waterlopen, maar ook de verhardingsgraad is er het hoogst. Bovendien blijkt uit gegevens van Statistiek Vlaanderen dat tegen 2050 een vijfde tot een derde van de gebouwen in zulke watergevoelige gemeenten en steden met wateroverlast kunnen worden geconfronteerd. Daarom beklemtoont Embuild Vlaanderen het belang van een waterplan voor verkerning inclusief een meerjareninvesteringsplan. Alleen dan kan de gewenste verdichting gevrijwaard en kwaliteitsvol ontwikkeld worden.
Het Vlaams Klimaatadaptatieplan van de Vlaamse overheid ziet het aantal gebouwen dat gemiddeld geconfronteerd wordt met wateroverlast in Vlaanderen, stijgen van 4,5 naar bijna 8% tegen 2050. In enkele watergevoelige steden en gemeenten dreigt dan 20 tot 30% van de gebouwen getroffen te worden. Het aantal huishoudens dat vandaag risico loopt, wordt geschat op een half miljoen, maar in de toekomst kan dat een veelvoud zijn. En dat overwegend in verdichte woonomgevingen. Het verhoogde risico in onder meer de centrumsteden vind je terug via de website van Statistiek Vlaanderen.
"In de winter stijgt het grondwaterpeil zodanig dat de bodem verzadigt en waterlopen buiten hun oevers treden. In de zomer zorgen piekbuien ervoor dat gemengde riolen de plotse toevloed niet meer kunnen slikken. Dat is vooral een probleem in stedelijke centra en dorpskernen, omdat daar de meeste verharding te vinden is. Straten komen dan onder water te staan, met vaak grote schade aan woningen tot gevolg", zegt Marc Dillen.
Dijken afbreken, betekent vaak elders beter heropbouwen
In het kader van de aanzienlijke wateroverlast in de Westhoek stellen experts niet alleen dat 'bovenstrooms' het water meer vastgehouden moet worden, maar ook dat dijken dienen te worden afgebroken om meer ruimte voor water te maken.
Volgens Embuild Vlaanderen is dat wat te kort door de bocht. Zo leert het Sigmaplan dat er inderdaad meer ruimte voor de Schelde en haar zijrivieren werd gemaakt, maar dat evengoed nieuwe en meer dijken werden aangelegd om de bestaande bebouwing in en rond kernen en centra te beschermen. In het geval van het Sigmaplan gaat het in totaal om zo'n 645 kilometer dijkwerken. In de meer landinwaartse gebieden werden de dijken bovendien aanzienlijk verhoogt. Meer weten?
Deze case biedt een genuanceerder beeld voor de Westhoek waarbij de bescherming van bebouwing zich op korte termijn opdringt. Want net zoals in andere regio's dienen huishoudens er prioritair beschermd te worden tegen wateroverlast. Naast infrastructuurwerken zoals de aanleg van dijken en het opnieuw laten meanderen van rivieren, dienen huishoudens aangemoedigd te worden om ook individuele ingrepen uit te voeren om hun woning waterrobuuster te maken. Meer weten?
"Een duidelijke regisseur is hoognodig"
Aangezien de klimaatuitdaging zwaar weegt op de waterhuishouding in heel Vlaanderen, dient de overheid niet alleen veel meer budgettaire middelen te voorzien om onze regio te wapenen. Ook vraagt Embuild Vlaanderen de aanstelling van een 'Watercommissaris'. Vandaag wordt het waterbeleid gekenmerkt door verschillende overheidsspelers die naast elkaar werken. Maar er is nood aan één regisseur of 'Watercommissaris' die een inschatting maakt van de noden in heel Vlaanderen. Van belang is om vervolgens lokaal alle spelers aan te tafel te krijgen om vervolgens een aanpak op maat uit te werken. Zo kan de Watercommissaris de budgettaire middelen gecoördineerd en efficiënt inzetten. Het belang van een Watercommissaris vind je ook terug in de adviezen van het experten panel dat de waterhuishouding in Vlaanderen onder de loep nam na de waterbom in Wallonië in 2021. (bron: Weerbaar Waterland).
*Bron: Neerslag (klimaat.be)