In partnership met miljoenen huiseigenaars versneld werk maken van de klimaatuitdaging

Klimaatrobuuste verkerning kan niet zonder aanzienlijke overheidsinvesteringen

De Vlaamse regering zal het komende jaar haar ruimtelijke plannen kracht bij zetten op het vlak van cruciale thema's zoals energie, water, mobiliteit, biodiversiteit en groen, betaalbaar wonen enz. De beperkte ruimte die in onze dichtbevolkte regio voorhanden is, dient aan al die aspecten en op slimme wijze plaats te bieden om het leven, wonen en werken van de huishoudens in Vlaanderen te verbeteren. Maar de spilfunctie van die gezinnen komt amper aan bod in het publieke debat. Nochtans is meer dan 90% van de woningen in Vlaanderen in handen van de huishoudens en om en bij de 2,65 miljoen woningen hebben nood aan energetische ingrepen. Voorts nemen tuinen van gezinnen 10% in van de oppervlakte en 60% van de open ruimte wordt beheerd door private eigenaars. Reden genoeg om particulieren en gezinnen centraal te stellen in een beleid dat werk wil maken van meer renovatie, meer waterbuffering, meer natuur, betaalbaar wonen enz. Heel wat relancemaatregelen van de Vlaamse regering haken er op in, maar een goede coördinatie dringt zich op. Daarnaast gaat een geslaagde bouwshift met focus op kwaliteitsvolle verkerning gepaard met aanzienlijke overheidsinvesteringen in riolering, waterbeheer, mobiliteit, groenvoorziening, recreatie, luchtkwaliteit, betaalbaar wonen enz.

vandaag is er grote vraag naar (rij)huizen met tuin

Investeren in bestaand woningpatrimonium

72 % van de gezinnen woont in een eigen huis of flat. Bovendien is 91 % van de woningen in Vlaanderen in handen van private eigenaars. Terwijl de huurmarkt in andere Europese landen veeleer wordt gedomineerd door vennootschappen, zijn het in Vlaanderen vooral gezinnen die een bijkomende woonst verhuren. Dat maakt onze regio uniek in Europa. De medewerking en investeringen van de particulieren zijn de hefboom bij uitstek om niet alleen de klimaat- en energiedoelstellingen van de overheid te behalen maar om globaal een betere leefomgeving te creëren. Of nu gaat om de hoge nood aan meer renovaties, om meer bomen en hagen, om een betere waterinfiltratie en -hergebruik enz., de sleutel ligt overwegend in handen van de huishoudens. Volgens de Vlaamse Confederatie Bouw is het daarom van groot belang om met positieve maatregelen hen te betrekken bij de noden van hun leefomgeving en hen te activeren door telkens opnieuw in partnership stimulansen aan te bieden.

De huidige coronaperiode blijkt bovendien een momentum te bieden. Volgens een recente enquête van vastgoedbureau Hillewaere bij 1000 woningeigenaars blijkt dat een op drie deze periode aangrijpt om heel wat werken aan hun huis en tuin aan te vatten. Tegelijkertijd is de bouw een belangrijk speerpunt in het relancebeleid van de Vlaamse regering. Daarom is het nu zaak om prioriteiten binnen de green en de blue deal van de Vlaamse regering naar voren te schuiven en de nodige stimulansen onder de aandacht te brengen. Dit kan niet alleen de noodzakelijke energetische renovatiegolf vlot trekken, maar ook het waterbeheer in onze regio een boost geven en de biodiversiteit binnen het aanzienlijke areaal aan tuinen verbeteren.

Zo heeft de Europese Commissie haar doelstellingen aangescherpt om ons continent klimaatneutraal te maken tegen 2050. Met als tussenstap een CO2-uitstoot die met 55% dient te worden verminderd tegen 2030. De gebouwensector en de gezinswoningen in het bijzonder zullen in overwegende mate een rol spelen in het verwezenlijken van deze ambitie. Onlangs heeft de Vlaamse regering ook de bijdrage onderlijnd die gezinnen kunnen leveren in de opvang, hergebruik en infiltratie van regenwater om beter te kunnen anticiperen op toekomstige droogteperiodes. De overheid heeft eveneens 'mijn tuinlab' gelanceerd om ieders tuin klimaatrobuust te maken. Voorts kan het versneld uitrollen van lokale mobihubs met o.a. overstapmogelijkheden en laadpalen de mobiliteit van gezinnen aanzienlijk vergroenen.

Relancemaatregelen promoten bij particulieren

Binnen het relancebeleid heeft de Vlaamse regering een resem maatregelen aangekondigd met de bouw als belangrijke hefboom. Denk daarbij aan de middelen die worden vrijgemaakt voor ingrijpende renovaties inclusief premies voor asbestverwijdering, sloop en heropbouw, groene warmte, de aanleg van spaarbekkens en waterbuffering, uitbouw van fietsinfrastructuur en een laadpalennetwerk voor elektrisch vervoer, herinrichting van publieke ruimte in stedelijke centra, bouw van sociale woningen enz. Hoewel die maatregelen over verschillende ministerportefeuilles verspreid zitten, zijn telkens de huishoudens de partner bij uitstek. De Vlaamse Confederatie Bouw onderlijnt daarom het belang van een gebundelde en brede promotie van de maatregelen en premies die de gezinnen ten goede komen. Dat is noodzakelijk om meer mensen aan te zetten om nodige werken te realiseren met aandacht voor energie-efficiëntie, waterbeheer, groene mobiliteit, biodiversiteit enz. Zo heeft de VCB eind vorig jaar haar online seminarie georganiseerd over nieuwe premies en maatregelen voor renovatie en bouwprojecten.

Ecologische winsten bij grondgebonden (rij)woningen

Het aantal eigenaars ligt aanzienlijk hoger buiten dan binnen de steden. Terwijl in grote steden maar de helft eigenaar is van haar of zijn woning, loopt dit in buitengebied op tot 80 %. Niet alleen is het buitengewoon lastig om de verouderde appartementen in mede-eigendom, overwegend gelokaliseerd in stedelijke kernen, ingrijpend (energetisch) te renoveren, aangezien een meerderheid van de bewoners akkoord moet gaan. Ook wegen op die locaties de overheidsinvesteringen in de publieke ruimte en in collectieve voorzieningen zwaarder door om de voetafdruk van zijn inwoners te verlagen. Bijgevolg gaat het om tijdrovende werken op het vlak van waterbeheer, groenvoorzieningen, energienetten enz. die heel wat publieke middelen vergen.

Dan zijn bestaande grondgebonden gezinswoningen veel wendbaarder om snel een lagere ecologische voetafdruk te realiseren. Naast het belang van een hoger renovatieritme, nemen de huishoudens vandaag reeds het gros van de PV-panelen voor hun rekening en het braakliggend areaal aan daken is nog steeds aanzienlijk. De combinatie met elektrisch vervoer maakt bovendien dat huishoudens ook hun mobiliteit vergroenen. Daarnaast blijkt uit de praktijk dat huizen met tuin meer mogelijkheden bieden om een geothermische warmtepomp te gaan installeren. Vooral vanwege de ruimte die een dergelijke boring vergt. Ook spelen de individuele regenwaterputten van de huishoudens vandaag reeds een belangrijke rol in het hergebruik van hemelwater. Voorts dienen gezinnen zonder rioleringsaansluiting vaak individueel het afvalwater te zuiveren via de installatie van een IBA (individuele behandeling afvalwater).

Versterkte participatie van burgers en middenveldorganisaties bij de ontwikkeling van beleidsplannen, lijkt meer dan ooit nodig. Daar verder werk van maken, is een mooi voornemen voor 2021. Want Vlaanderen heeft niet alleen een unieke positie vanwege het aanzienlijk aantal huiseigenaars die telkens in de cockpit zitten om mee de doelstellingen te helpen realiseren, ook heeft deze coronaperiode heel wat noden in onze binnensteden aan de oppervlakte gebracht. Waar de sensibilisering van huiseigenaars omtrent hun ecologische voetafdruk versneld de klimaatuitdaging ten goede kan komen, vergt klimaatrobuuste verkerning heel wat inspanningen van overheidswege. Daarbij is het goed om weten dat stadsvernieuwingsprojecten een doorlooptijd hebben van om en bij de 12 jaar. We dienen immers onze centra klaar te stomen op het vlak van waterbeheer, mobiliteit, luchtkwaliteit, groene ruimte, collectieve energievoorziening, betaalbaar wonen enz. Bij dit alles komen de ruimtelijke plannen telkens om de hoek kijken. Er ligt het komende jaar dan ook heel wat werk op de plank om het beleidsplan ruimte Vlaanderen op maat van onze regio daadwerkelijk te lanceren. En de bouwshift op maat van de huishoudens verder te realiseren,

besluit Marc Dillen van VCB.