Impact van ruimtebeslag in Vlaanderen overschat
Ruwe inschattingen in plaats van reële metingen van ruimtebeslag voor vervoer en communicatie
Wie denkt aan het toenemend ruimtebeslag denkt vaak aan bijkomende verharding, verkavelingen in landelijke gebieden ver weg van alle openbaar vervoer en aan lintbebouwing. Dat hebben de recente verkiezingsdebatten rond de betonstop - of beter de bouwshift - ons geleerd. Daarbij benutten politici cijfers die onlangs in de media zijn verschenen en die onderlijnen dat het ruimtebeslag zou gestegen zijn naar meer dan 7ha/dag. Maar een grondigere analyse van deze cijfers maakt duidelijk dat die stijging vooral veroorzaakt wordt door een andere statistische verwerking door de FOD Economie. Het gaat om een nieuwe ruwe inschatting van de terreinen voor vervoer en communicatie en geen reële meting. Nieuwe woningen en flats blinken bovendien steeds meer uit in ruimtelijk rendement. Meer nog, meer vergunningen betekent niet een grotere ruimte-inname aangezien hergebruik van ruimte in de lift zit. Daardoor kan het doembeeld van verspreide verkavelingen ver weg van kernen stilaan opgeborgen worden.
De Vlaamse Confederatie Bouw heeft al eerder aangegeven dat onzorgvuldig gebruik van bronnen een vertekend beeld geeft van trends in bijkomend ruimtebeslag. Appelen werden met peren vergeleken en nu blijkt het ook nog om eerder een ruwe inschatting te gaan dan om een reële meting wanneer het aankomt op bijkomende terreinen voor vervoer en communicatie.
Hoewel doorgaans de kadastergegevens als bron worden genomen, hebben onderzoekers onlangs geput uit recente cijfers van de FOD Economie met de 7,33 ha / dag als resultaat. Die analyse blijkt nu een ruwe inschatting van terreinen voor vervoer en communicatie te bevatten; maar gaat ook in op allerhande andere terreinen voor overheidsadministratie, scholen, ziekenhuizen, elektriciteitsproductie en -transport, afvalverwerking, drinkwateropvang, recreatie enz. De recente stijging in bodemgebruik is volgens die bron te vinden in al die rubrieken samen. En zijn zij goed voor 3,44 ha / dag extra bodemgebruik. Het zijn bijgevolg niet de gezinnen die voor dat aandeel verantwoordelijk zijn.
Volgens het kadaster - dat bovenstaande rubrieken veelal niet omvat - is er inderdaad een stijging in bodembezetting maar veel gematigder tot 5,6 ha/dag. In dat cijfer zitten bovendien serres en bijgebouwen die dan weer een stijging van 1,23 ha / dag op hun conto hebben. Dit zijn de laatste beschikbare gegevens. Voor woningen of flats gaat het om nieuwbouw met een KI op 1 januari 2017. Zij nemen bijkomend 3,6 ha/dag in.
Verharding door wonen, biedt bijkomend perspectief en geeft aan dat flats en woningen te veel geviseerd worden in de nieuwe ruimtelijke plannen. Zij maken immers maar een deel uit van de bijkomende ruimte-inname in Vlaanderen. Vlaanderen is voor 14 % verhard en woningen en flats verharden onze regio voor 3%. Gunstige trends in ruimtelijk rendement zijn bovendien onderbelicht:
- Steeds meer nieuwe woonprojecten worden gerealiseerd op ruimte die al tevoren bebouwd was. Het gaat om hergebruik van ruimte en die flats en woningen nemen bijgevolg geen open ruimte in. Die trend zet zich onomstootbaar door.
- Sinds 2011 zit de bouw van flats in de lift en de laatste jaren is meer dan 60 % van de bouwvergunningen bestemd voor flats. Meer nog, over drie jaar zijn flats het voornaamste woningtype in Vlaanderen, terwijl bijv. in Nederland er een omgekeerde beweging is en het aandeel flats afneemt. Nu al wonen er in ons land meer gezinnen in appartementen dan bij onze noorderburen.
- De gemiddelde oppervlakte van een nieuwe viergevelwoning is gezakt van 210 m² in 1998 tot om en bij de 160 m² vandaag.
- Enz.
Die bevindingen blijken ook uit de Ruimtemonitor Vlaanderen . Die tool toont op kaart in welke vorm en op welke plaats ruimtebeslag zich voordoet. Na een analyse van de regio Zemst-Vilvoorde van de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) stellen we vast dat (zie voorbeeld afbeelding):
- De toename van het ruimtebeslag zich vooral bevindt in kernen of aangrenzend eraan. (1)
- De aanleg van fietssnelwegen zorgt voor ruimtebeslag (2)
- Historische gebouwen omringd door groen ook worden ingekleurd als ruimtebeslag (3)
- Bossen en groene recreatiegebieden ook meetellen als ruimtebeslag (4)
De bouwsector heeft de afgelopen 20 jaar een sterke evolutie doorgemaakt. We gaan steeds efficiënter om met de schaarse ruimte. Bijkomend ruimtebeslag wordt in grotere mate gebruikt voor kernversterking, het realiseren van groene mobiliteit en een kwaliteitsvolle verweving tussen mens en natuur.
Ruimtebeslag wint aan belang in de maatschappelijke discussie. Het is dus van groot belang om betrouwbaar cijfermateriaal te hebben dat het ruimtebeslag correct weergeeft. We zien bijvoorbeeld dat bossen onterecht worden ingekleurd als ruimtebeslag. Een genuanceerde analyse van de cijfers is dus noodzakelijk om nodeloze paniek te vermijden.
