Geen sant in eigen land
Nieuwe woonvormen en inspiratie in elke Vlaamse centrumstad & daarbuiten
Eerder dit jaar pakt de VRT uit met de online reeks 'De stad van morgen'. Ook andere media haken in op dit brandend actuele thema. Eind vorig jaar heeft de Vlaamse overheid immers haar ruimtestudie gelanceerd. Hoe we zullen wonen en werken in de toekomst, beroert in Vlaanderen al langer de gemoederen naar aanleiding van de uitwerking van het beleidsplan ruimte Vlaanderen (BRV) dat eind 2016 werd gelanceerd. De VRT-afleveringen en heel wat krantenartikels bieden stof tot nadenken en pistes richting leefbare centra om er meer gezinnen aan te trekken en er te houden. Maar één kanttekening: ruimtelijk rendement is al geruime tijd het devies in Vlaanderen en overal vind je steeds meer innovatieve woonprojecten. Dit zowel naar vorm als naar organisatie en financiering. Kijkers en lezers blijven verstoken van die inspiratie dicht bij huis en krijgen hoofdzakelijk mee dat we in onze regio blijven verkavelen. Een verkaveling uit het Gentse van 20 jaar oud wordt naar voren geschoven, terwijl de innovatie elders in Europa als toekomstbeeld wordt voorgeschoteld. Geen sant in eigen land dus.
De Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) heeft haar visierapport 2018 gewijd aan innovatieve woonprojecten en de noden van kwaliteitsvolle stadsvernieuwing in onze regio. Sprekende voorbeelden komen aan bod in een reeks filmpjes. Een aantal voorbeelden :
Schaarse ruimte en Vlaamse bouwkunde
In de eerste aflevering van 'de stad van morgen' wordt beklemtoond dat "verkavelen en lintbebouwing de nationale sport is in Vlaanderen die lustig wordt voortgezet". Aangezien ruimte voor wonen schaars is in onze regio, is er in de praktijk al geruime tijd sprake van een dalende trend in ruimtebeslag die onomkeerbaar is. Bij ongewijzigd beleid zal ten laatste tegen 2050 het extra ruimtebeslag 0 ha bedragen, aangezien de ruimte voor wonen in Vlaanderen strikt begrensd is. Meteen ook de reden waarom bouwprofessionals er al decennia beslagen zijn in compacte woonprojecten. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de bouw van vrijstaande woningen een kleine minderheid is geworden en dat 65 % van de nieuwe wooneenheden in Vlaanderen appartementen behelzen. Dat verdichting ook met laagbouw kan gerealiseerd worden, bewijzen ze trouwens in Nederland. Daar woont meer dan 60 % van de gezinnen in een halfopen bebouwing.
Focus op kwaliteitsvolle inrichting van openbare ruimte
Leefbare verdichting is dan ook een must en in de uitzending vraagt men zich zeer terecht af hoe we meer gezinnen kwaliteitsvol een plaats kunnen bieden in stedelijke centra. Zo blijkt uit het VCB-visierapport dat er heel wat terughoudendheid heerst bij gezinnen om in centra te wonen en dat de stadsvlucht van jonge gezinnen aanhoudt. Zij hechten heel wat belang aan privacy, veiligheid, groen, een eigen terras of tuin enz.
Aangezien verdichting vaak gepaard gaat met beperktere woonoppervlakte in een appartement of een andere woonvorm met collectieve voorzieningen, is de beschikbaarheid van voldoende groen en open plekken rondom die woonprojecten essentieel. Dat blijkt uit de PPS-projecten die de afgelopen 15 jaar gerealiseerd werden. Tussen 2002 en 2016 heeft de sector in Vlaanderen via publiek-private partnerships (PPS) 63 stadsvernieuwingsprojecten gerealiseerd. Het ging om bijna 4000 woongelegenheden en de creatie van meer dan 500.000 m² groene ruimte en van meer dan 700.000 m² van publieke ruimte om een leefbare, kwaliteitsvolle omgeving tot stand te brengen. 1 m² woonoppervlakte in een stad, houdt bijgevolg in dat er een veelvoud aan openbare ruimte kwaliteitsvol dient te worden ingericht.
Shakespeare wist het al : "what is the city but the people".
Groenblauwe dooradering
Vandaag rijzen over heel Vlaanderen kwaliteitsvolle stadsprojecten uit de grond met oog voor groenblauwe dooradering om de aantrekkelijkheid en de inbedding in de omgeving te stimuleren. Dat betekent ruime aandacht voor groen - zoals groene daken en gevels, terrastuinen, stadsparkjes enz. - en de aanwezigheid van waterpartijen die uitnodigen om ontmoetingsplaatsen te creëren in vaak een verkeersluwe omgeving. Niet het minst hebben al deze groenblauwe accenten een gunstig effect op de leefomstandigheden in kernen. Een schoolvoorbeeld is te vinden in Laken in hartje Brussel. Met name Tivoli Green City. Op wijkniveau krijgen we stedelijke landschapsarchitectuur die de troeven in handen heeft om ruimtelijk rendement te verbinden aan de creatie van kwaliteitsvolle woonomgevingen die proactief omgaan met cruciale uitdagingen zoals hitte-eilandeffecten, mogelijke overstromingen en luchtkwaliteit.
