De kanarie in de kolenmijn : stadsvlucht
Winkelstraten in centra en kernen onder druk
Afgelopen week berichten kranten dat de voorbije tien jaar het aantal winkels in stads- en dorpscentra gezakt is met 17 %. Als grootste boosdoener wordt e-commerce aangeduid. Baanwinkels lijken er evenwel minder last van te hebben. Want volgens de provincie Antwerpen is detailhandel langs steenwegen over heel Vlaanderen met maar liefst 260 % gestegen in dezelfde periode. En dat terwijl de afgelopen jaren overheden aandringen op verweving van functies in kernen en centra. Investeren in de aantrekkelijkheid van winkelbuurten lijkt volgens retailers het tij te kunnen keren. Zij zien er een cruciale rol weggelegd voor lokale overheden en de kwaliteitsvolle inrichting van hun centra. De Vlaamse Confederatie Bouw beklemtoont al langer dat stadsvlucht - van jonge gezinnen of winkels - de kanarie in de kolenmijn is. En de trigger bij uitstek voor overheden om voluit te investeren in kwaliteitsvolle stadsvernieuwing.
Veel meer gezinnen in kernen en centra, en winkelstraten doen floreren om onder meer bij te dragen tot sociale cohesie. Dat is een van de voornaamste speerpunten in de ruimtelijke plannen van de Vlaamse regering. Jonge gezinnen vinden evenwel vaak hun gading niet in centra en kernen vanwege de hogere woningprijzen en bekommernissen om de woonomgeving. Uit rondvragen blijkt het te gaan om verkeersoverlast, een drukke omgeving, onveiligheid, gebrek aan privacy en rust enz. Ook behoefte aan een eigen terras of tuin staat hoog op het lijstje van gezinnen. Gedeelde woonvormen lijkt betaalbaarheid te kunnen helpen maar uit de laatste woonenquête van de Vlaamse overheid geeft de overgrote meerderheid aan er nog niet aan toe te zijn.
Ook bij winkeleigenaars vormen de (huur)prijzen van winkelpanden in centra vaak een belemmering. Zeker aangezien de concurrentie met e-commerce het winkelgedrag van de Vlamingen heeft veranderd. Niet alleen kleinere winkeleigenaars in centra voelen die druk, ook de grotere ketens kijken vaker uit naar andere locaties. Want baanwinkels met veel parkeergelegenheid lijken veel minder onderhevig aan de druk van online koopgedrag.
Retailers hebben evenwel aangegeven welke veranderingen in kernen en centra dienen doorgevoerd te worden om er winkelstraten een boost te geven. En die oplossing lijkt verdacht veel op de recepten om ook jonge gezinnen in centra aan te trekken en er te houden: een kwaliteitsvolle inrichting van de openbare ruimte met veel groen, waterpartijen, verkeersluwe ontmoetingsplaatsen enz.
En daarom nu studies over noden van kwaliteitsvolle verdichting
Om dorpskernen en stedelijke centra in Vlaanderen versneld klaar te stomen voor meer gezinnen en meer (winkel-)activiteit zullen lokale overheden hun investeringspolitiek dienen op te drijven. De uitgaven voor de verbeterde inrichting van openbare ruimte bij de bouwheren van woonprojecten leggen is nefast voor de betaalbaarheid ervan.
Daarnaast lijkt betaalbaar wonen in kernen gepaard te gaan met kleinere woonoppervlaktes en het delen van ruimtes. Die trend vergt daarom ook de kwaliteitsvolle inrichting van openbare ruimtes waar gezinnen steeds meer tijd zullen doorbrengen. Winkelstraten maken er een belangrijk deel van uit.
Momenteel zijn er evenwel weinig studies die zulke noden en investeringstrajecten in kaart brengen. Die zijn al langer hoognodig aangezien verkerning prioriteit nummer één is van de Vlaamse overheid. Die shift kan immers enkel duurzaam zijn indien die doordacht wordt aangepakt. Zo heeft de Vlaamse Confederatie Bouw al langer aangegeven dat nieuwe heffingen op verdichtingsprojecten - de zogenaamde heffing op ruimtelijk rendement met de vermoede meerwaarde als principe - die shift eerder zal belemmeren.
Vanuit ORI onderschrijven we de noodzaak tot een sterk stedenbeleid en kernversterking. Attractieve en leefbare steden zijn dé basisvoorwaarde om de stadsvlucht van gezinnen en handelaars, inclusief de bijhorende (handels)voorzieningen een halt toe te roepen. Het clusteren van wonen, werken en recreëren op aangename en goed bereikbare plekken draagt niet enkel bij tot de sociale cohesie, maar ook tot het beheersen van het almaar uitdijende (auto)mobiliteitsprobleem. Deze mental shift zal niet zomaar gebeuren, en vergt gerichte investeringen van steden, gemeenten en investeerders. Enerzijds is er nood aan een stevige onderbouwing voor ruimtelijke keuzes in de vastgoedsector, inclusief de hieruit voortvloeiende financiële effecten. Anderzijds ligt er in heel wat steden en kernen cruciaal ontwerpwerk op de plank om die broodnodige omslag naar meer attractieve en levendige kernen te kunnen waarmaken.
Christophe Hautier, Managing Director ORI (organisatie van advies- en ingenieursbureaus)
Bron: toename van detailhandel langs steenwegen
https://www.provincieantwerpen.be/aanbod/dese/deis/baanwinkels.html