Bouwshift blijft bijkomend kwaliteitsvol ruimtebeslag vergen
Bij doorgedreven verdichting zijn overheden steeds crucialer voor goede en betaalbare woonomgeving
Eind 2019 heeft de Vlaamse regering het ontwerp van instrumentendecreet goedgekeurd. Die wetgeving is cruciaal om eigendomsrechten in Vlaanderen te vrijwaren. Aangezien meer dan 70 % van de gezinnen in Vlaanderen eigenaar is van een eigen woning, gaat het om een noodzakelijke horde om draagvlak te vinden voor de noodzakelijke bouwshift. Maar om die shift in een stroomversnelling te krijgen zijn er nog klippen te omzeilen. Focussen op kwaliteitsvol maar betaalbaar wonen en op de bijkomende ruimtelijke noden van maatschappelijke uitdagingen zoals klimaat, mobiliteit, waterbeheer enz., is cruciaal.
Veel gezinnen vinden hun gading niet in centra en dorpskernen. In Vlaanderen wonen er bovendien meer dan 1 miljoen gezinnen in landelijk Vlaanderen. Meer nog, jonge gezinnen blijven de steden verlaten en kiezen nog steeds resoluut voor een rustigere woonomgeving. Die vaststelling geeft aan dat investeringen in een kwaliteitsvollere en betaalbare woonomgeving in verdichte kernen en centra essentieel zijn. De publieke ruimte is daarbij steeds meer doorslaggevend aangezien de woonruimtes er steeds kleiner worden. En cohousing en delen van woon- of leefruimtes zitten - voorlopig - in Vlaanderen niet in de lift.
De rol van de Vlaamse en lokale overheden is dan ook niet gering voor kwaliteitsvolle stadsvernieuwing met oog voor o.a. veiligheid, groene ontmoetingsplekken, een betere mobiliteit en het tegengaan van de effecten van de klimaatverandering: hitte-eilandeffecten in de zomer, watergevoeligheid in herfst en winter. Die maatschappelijke uitdagingen vergen doordacht beleid. En daarbij kan je bijkomend ruimtebeslag allerminst uitsluiten. Met een starre betonstop zullen we de noden in mobiliteit, hernieuwbare energie, waterbeheer enz. niet kunnen opvangen. Met inzicht in gedifferentieerd en kwaliteitsvol bijkomend ruimtebeslag des te meer.
Maatschappelijke uitdagingen vergen bijkomend ruimtebeslag
Verdichte gebieden hebben meer nood aan parken, stadstuinen, sportterreinen, recreatiezones enz. En dat valt onder ruimtebeslag. Waterbeheer, -zuivering en de rioleringsgraad vergen een herculesinspanning om de Europese vereisten te behalen. Die nodige infrastructuur valt onder ruimtebeslag. De Vlaamse regering tekent een ambitieus fietsbeleid uit met duizenden kilometers fietsbanen en -snelwegen in het verschiet om de geplande vervoersregio's te verwezenlijken. Ook dat heeft een aanzienlijke impact op het ruimtebeslag. Voorts zal de verdubbeling van zonne- en windenergie de komende jaren meer ruimte-inname als gevolg hebben.
Die voorbeelden geven aan dat er vandaag en in de toekomst heel wat vormen van ruimtebeslag inherent zijn aan maatschappelijke uitdagingen en beleid. Daarom doet de Vlaamse regering er goed aan werk te maken van een gedifferentieerd beleid voor ruimtebeslag. Uit de huidige cijfers blijkt trouwens dat een steeds groter deel van het bijkomende ruimtebeslag bestemd is voor vervoer, telecommunicatie, overheidsadministratie, scholen, ziekenhuizen, elektriciteitsproductie en -transport, afvalverwerking, drinkwateropvang, recreatie, serres en andere landbouwgebouwen enz.
Het prijskaartje van een kwaliteitsvolle woonomgeving in verdichte centra en kernen
Betaalbaar wonen staat hoog op de agenda van de gezinnen in Vlaanderen. Meer gezinnen in kernen en centra betekent bijgevolg niet alleen meer betaalbare en goede woongelegenheden, en de uitbouw van diensten en infrastructuur maar ook nood aan meer groen, open ruimte, ontmoetingsplekken enz. Want de woonruimtes lijken steeds kleiner te worden en kwaliteitsvolle publieke ruimte dient dit in onze kernen te compenseren om bijv. jonge gezinnen aan te trekken. De kostprijs van een goede woonomgeving in de nabijheid van een woonproject afwentelen op de toekomstige bewoners, zal evenwel de woonprijzen enkel doen stijgen. De rol van de overheden in o.a. stadsvernieuwing is daarom cruciaal bij doorgedreven verdichting.
De ervaringen en best practices in de bouw leren immers dat kwaliteitsvolle verdichting torenhoge investeringen vergt: 1 m² woonoppervlakte in een stad, houdt in dat er een veelvoud aan openbare ruimte kwaliteitsvol dient te worden ingericht. Een inhaalbeweging dringt zich bovendien op met inzicht in stedelijke landschappen en natuur-technische ingrepen om de effecten van de klimaatverandering te counteren.
