Bouwshift - Belangrijk dat er rechtszekerheid is, maar onrust over andere beleidsniveaus
Embuild Vlaanderen is tevreden dat het Vlaams parlement het licht op groen heeft gezet voor de realisatie van de bouwshift. Het is belangrijk dat er eindelijk rechtszekerheid komt. Anderzijds is de sector wel ongerust over de andere beleidsniveaus, zoals de provincies en gemeenten. Volgens de bouwfederatie dreigen die de schaarste verder aan te wakkeren en bouwen nog duurder te maken.
In de periode 2013-2019 was het gemiddeld bijkomend ruimtebeslag 5,1ha/dag. Maar de trend is dalend en verdichting is stilaan de trend. Met de bouwshift wil de Vlaamse Regering dit tegen 2040 verminderen tot 0ha/dag. Niet alle onbebouwde woongebieden zullen dan nog bebouwd kunnen worden. Met de goedkeuring van het Instrumentendecreet voorziet de Vlaamse regering nu een correcte vergoeding voor eigenaars die waardeverlies lijden als hun grond herbestemd wordt. Dit is noodzakelijk om rechtszekerheid te creëren voor eigenaars en actoren. Het eigenaarschap in Vlaanderen is erg versnipperd. Naar schatting gaat het om 150.000 eigenaars waarvan om en bij de 70 % gezinnen met één bouwgrond als appeltje voor de dorst of als reserve voor de kinderen.
In het publieke debat over het Instrumentendecreet waaide heel wat stof over de eigenaars van bouwgronden. Wie zijn dat overwegend? Hier lees je er meer over. In het kort: naast de 67% particulieren zijn er verschillende grote eigenaars die bouwgronden in handen hebben. Bij de rechtspersonen nemen de overheden de grootste hap uit de bouwgronden. Het gaat om 13,1% van het totaal. Immobiliën en bouwbedrijven zijn eigenaar van 8,2%.
Voor die verhoogde vergoedingsregeling wordt een bouwshiftfonds met jaarlijks 100 miljoen euro aangelegd. Over de nog niet ontwikkelde woonreservegebieden, zowat 12.000 hectare, wordt een 'stolp' geplaatst. Enkel de gemeenteraad kan die opheffen, met een gemotiveerde beslissing na inspraak van de bevolking. Als ze het gebied herbestemmen of een vrijgavebesluit maken, treedt de planschaderegeling in werking.
Embuild Vlaanderen is tevreden dat er na jaren van discussies eindelijk knopen worden doorgehakt. "Het heeft lang genoeg geduurd. De sector heeft nood aan stabiele fundamenten", zegt directeur-generaal Marc Dillen van Embuild Vlaanderen.
Maar de sector blijft wel bezorgd over de toekomst, want naast de Vlaamse overheid zijn er ook nog de provincies en de gemeenten die het realiseren van bouwprojecten kunnen bemoeilijken. Marc Dillen verwijst naar de provinciale ruimtelijke beleidsplannen. "Na de recente heisa heeft Oost-Vlaanderen zijn plannen ingetrokken, maar in Limburg, Vlaams-Brabant en Antwerpen doet men gewoon voort". Voor de noodzakelijke verdichting is dan weer de medewerking van de gemeenten nodig. "De cumul aan maatregelen dreigt schaarste in de hand te werken en bouwen onbetaalbaar te maken", vreest Marc Dillen.
Bouwshift op het terrein is al verschillende jaren aan de gang
Het Departement Omgeving publiceerde recent cijfers over verharding in Vlaanderen. Sinds 2020 zien we dat de verharding trager toeneemt en de laatste twee jaar zien we zelfs een netto afname. Vergeleken met de toestand 2020 is er in 2022 ongeveer 1890ha minder verharde oppervlakte in Vlaanderen.
Bijkomende verharding neemt al drie jaar af
De toename van de nettoverharde oppervlakte die al 3 opeenvolgende jaren afneemt, geeft aan dat er een structurele wijziging is in de manier waarop we met onze ruimte omgaan. De bouwsector gaat steeds efficiënter om met de beschikbare ruimte. Zo wordt bijna 80% van de bijkomende woningen gerealiseerd binnen het bestaande ruimteslag, bij appartementen is dit zelfs 90%. Elke woning die gesloopt wordt, wordt gemiddeld vervangen door 2,2 wooneenheden.
Ontharding speelt een belangrijke rol bij nieuwbouw
Veel nieuwbouwprojecten zijn tegelijk ook een onthardingsproject. Oude ruimte- en energieverslindende bebouwing verdwijnt en wordt vervangen door efficiënte nieuwbouw. In 2022 bedraagt de bruto ontharde oppervlakte 10 870ha.
Het Departement Omgeving definieert verharding als een wijziging van het bodemoppervlak door het aanbrengen van artificiële, (semi-)ondoorlaatbare materialen van gebouwen, wegen, parkings,… Er wordt geen rekening gehouden met de waterdoorlaatbaarheid van het materiaal. De combinatie van ontharding en het toepassen van waterdoorlaatbare materialen verhoogt de hoeveelheid neerslag dat in de bodem kan dringen en vermindert het risico op wateroverlast.