Binnenkort vermindert ruimtebeslag in Vlaanderen met 150.000 ha

Eindelijk past Europa definitie van ruimtebeslag aan

In een nieuwe ontwerprichtlijn, bekend gemaakt op 5 juli, schuift de Europese Commissie een verfijning naar voren van de definitie van ruimtebeslag. Tuinen, parken en recreatiegebieden maken er niet langer deel van uit. Daardoor heeft Vlaanderen binnenkort geen 33% maar 22% ruimtebeslag. In plaats van 450.000 ha aan ruimtebeslag gaat het om minder dan 300.000 ha. Embuild Vlaanderen dringt al langer aan op deze aanpassing en ondersteunt de verfijnde definitie van de Europese Commissie. Volgens de bouwfederatie dient het ruimtelijk beleid overal werk te maken van meer biodiversiteit en een betere waterhuishouding. Zowel natuurparken en landbouwareaal als tuinen, parken en recreatiegronden dragen bij aan die doelstelling.   

Ruimtelijk beleid in functie van biodiversiteit, ecosysteemdiensten en waterdoorlaatbaarheid 

Vandaag wordt ruimtebeslag in Vlaanderen gedefinieerd als alle ruimte die wordt ingenomen door menselijke activiteit. Concreet bevat ruimtebeslag huizen, industriegebouwen en infrastructuur. Maar evenzeer gaat ruimtebeslag over om en bij de 150.000 hectare met een groene invulling zoals tuinen, parken, recreatiegebieden. Daarbovenop komen bovendien nog eens de weides van particulieren. Daarom vraagt Embuild Vlaanderen al geruime tijd om de invulling van de definitie aan te passen.

Want we moeten streven naar een ruimtelijk beleid dat zowel binnen als buiten de open ruimte inzet op een gezonde leefomgeving met aandacht voor biodiversiteit, ecosysteemdiensten en waterdoorlaatbaarheid. Daarbij is rechtszekerheid de hefboom bij uitstek. Terwijl de klassieke definitie van ruimtebeslag te vaak kijkt naar de eigenaar van de gronden – bijv. wordt een grond gebruikt voor professionele landbouw of niet - dienen veeleer de eigenschappen van de gronden onder de loep te worden genomen. Want de waterdoorlaatbaarheid en de bodemkwaliteit van een weide van een particulier of van een professionele landbouwer is dezelfde. De biodiversiteit van zorgvuldig aangelegde tuinen doet vaak beter dan velden onderhevig aan monoculturele akkerbouw. 

"Denieuwe Europese definitie van ruimtebeslag zet burgers aan mee te werken aan een klimaatbestendige woonomgeving en bijgevolg aan de vermindering van ruimtebeslag in plaats van eigenaars van een tuin in landelijk gebied te stigmatiseren", zegt Marc Dillen van Embuild Vlaanderen.

Ruimtebeslag volgens de nieuwe definitie 

Private tuinen nemen ongeveer 9% in van de totale oppervlakte en recreatie en sportgebieden nemen 2,4% in. Volgens de nieuwe definitie van de Europese Commissie bedraagt het ruimtebeslag dan 21,9% (om en bij de 297.000 ha) in plaats van 33.3% (om en bij de 450.000 ha). In het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen stelt de Vlaamse Overheid als doelstelling om het bijkomend ruimtebeslag te reduceren naar 3 ha/dag tegen 2025 en 0 ha/dag tegen 2040. In 2021 bedroeg de verhardingsgraad in Vlaanderen 15,3% van de oppervlakte en deze is de afgelopen jaren constant gebleven. 

"De nieuwe definitie van ruimtebeslag lijkt de rechtszekerheid van eigenaars van percelen ten goede te komen. Dat is cruciaal aangezien particulieren en ondernemers met duurzame investeringen juist meerwaarde willen creëren. Als zij op korte op korte en lange termijn nog een vergunning kunnen krijgen, zullen zij blijven werk maken van meer biodiversiteit, groenblauwe dooradering en een betere waterhuishouding, omdat die ingrepen ook de economische meerwaarde zullen ten goede komen", aldus Marc Dillen.

Bijlage - Naar een gedifferentieerd ruimtelijk beleid

In de ontwerprichtlijn Soil Monitoring and Resilience stelt de Europese Commissie een verfijning voor van de definitie van ruimtebeslag. De Commissie maakt een onderscheid tussen 'Natural land', 'Semi-natural land' en 'Artificial land'

• "Natural land" betekent een gebied waar menselijke activiteit de primaire ecologische functies en soortsamenstelling van een gebied niet aanzienlijk heeft gewijzigd.
• "Semi-natural land" betekent een gebied waar ecologische samenstellingen aanzienlijk zijn gewijzigd in hun samenstelling, balans of functie door menselijke activiteiten, maar waarbij het potentieel voor hoge biodiversiteit en ecosysteemdiensten behouden blijft.
• "Artificial land" betekent land dat wordt gebruikt als platform voor constructies en infrastructuur, als directe bron van grondstoffen, of als archief voor historisch erfgoed, ten koste van het vermogen van de bodems om andere ecosysteemdiensten te leveren.

Vlaamse beleidsmakers hebben zich voor de definitie van bijkomend ruimtebeslag steeds gebaseerd op het EU begrip "Land take". De nieuwe ontwerprichtlijn definieert "Land take" nu als de omzetting van natural en semi-natural land in artificial land.

De nieuwe definitie kijkt naar de eigenschappen van de gronden om te beoordelen of deze ruimtebeslag zijn. Gronden die worden ingenomen door menselijke activiteit, maar nog steeds een hoge biodiversiteit hebben of ecosysteemdiensten leveren, zijn geen ruimtebeslag. Embuild Vlaanderen juicht deze aanpassing toe. Door tuinen, parken en recreatiegebieden niet te definiëren als ruimtebeslag, maar als semi-natural land, kan er beleid gevoerd worden op het verhogen van de biodiversiteit en ecosysteemdiensten van deze gebieden. Een aantal reeds lopende Vlaamse initiatieven zoals het Groenblauwpeil, het afwegingskader biodiversiteit en de Green Deal natuurlijk tuinen krijgen hierdoor extra ondersteuning.