Baksteen in de maag vergt een vak als aardrijkskunde

Bouwen & renoveren kan niet zonder inzichten in ruimtegebruik

Van zodra op eigen benen en een eerste job op zak, overwegen heel wat jongeren in Vlaanderen het bouwen of renoveren van een eigen woning. Dat is een veel complexere opdracht geworden dan voorheen. Niet alleen zijn er tal van verplichtingen op het vlak van energie, milieu, waterhuishouding enz. Ook de schaarse beschikbare ruimte voor wonen in onze regio brengt een resem voorschriften, beperkingen en reglementeringen met zich mee. Inzicht in de Vlaamse ruimte en de tientallen gebruiksvoorschriften per m² zijn een voorwaarde om een woonproject tot een succesvol einde te brengen. Die trend zal enkel versterken vanwege de betonstop. Een intensiever gebruik van ruimte in stedelijke centra vergt immers heel wat bijkomende aandachtspunten. Daarbij komt nog dat opiniemakers geregeld ballonnetjes oplaten over onze ruimte om te wonen, werken en leven. Onze regeringsleiders hebben reeds het belang van factchecking op de agenda geplaatst. Een goede aardrijkskundige vorming lijkt de beste remedie om de publieke opinie te vrijwaren van onjuiste aannames die her en der verschijnen.

Eenvoudige bouw of renovatieprojecten behoren stilaan tot het verleden: per m² tot tientallen gebruiksbeperkingen

De beschikbare ruimte voor bouwprojecten is al jarenlang beperkt. Intussen worden de percelen die in aanmerking komen voor traditionele verkavelingen steeds kleiner. De resterende ruimte voor wonen ligt vaak in verdichte kernen of op minder toegankelijke bouwgronden. Met als gevolg dat er nogal wat gebruiksbeperkingen of aandachtspunten rijzen. Het gaat om wettelijke beperkingen zoals recht van voorverkoop; vogelrichtlijngebieden; habitatrichtlijngebieden; beschermde landschappen; stads- en dorpsgezichten; overstroombare gebieden, biologische waardering enz. Maar ook tal van andere richtlijnen rond bodemonderzoek; onroerend erfgoed & archeologienota; de bosreferentielaag; gewenste agrarische structuur; grondverschuiving; natuurinrichtingsprojecten; VEN/VON gebieden; ramsargebieden; risicozones voor overstromingen enz.

Dit kluwen is stilaan uitgegroeid tot specialistenwerk. Meteen ook de reden waarom particulieren steeds minder een bouwvergunning aanvragen en dit overlaten aan professionals. Vanuit de bouwsector is 'ontzorging' dan ook het devies. Als bouwheer doe je er evenwel nog steeds goed aan geïnformeerd te zijn en notie te hebben van dit kader. Kunnen buigen op een gedegen aardrijkskundige vorming die oog heeft voor de veelheid aan dergelijke eigen aan de Vlaamse ruimte, lijkt essentieel te zijn.

Alles komt samen in ruimtelijke ordening

Vlaanderen staat in de steigers. Ongeacht waar je woont, krijg je te maken met nieuwe projecten om je buurt op te waarderen of de verkeersinfrastructuur te optimaliseren. Het gaat bijv. om de keuze tussen een brug of een tunnel, het belang van nabije waterwerken, opwaarderen van publieke ruimte in stedelijke centra enz. Grotere bouwprojecten gaan steeds vaker gepaard met buurtoverleg om onder meer het beoogde resultaat en eventueel tijdelijke overlast bespreekbaar te maken. Dat blijkt uit de vele reacties die een project in een wijk of buurt kunnen losweken. Elk van ons is immers betrokken partij.

Een goed inzicht in de hefbomen en de restricties waarmee je te maken hebt om een bouwproject op poten te zetten, zou daarom een basisvaardigheid dienen te zijn. Uiteenlopende thema's die elk van ons aanbelangen, zoals wonen, mobiliteit, klimaat, comfort, milieu enz. komen samen in de invulling van de ruimte. Meer nog, ruimtelijke ordening werkt op lange termijn coördinerend om beleidsdoelstellingen van het lokale en Vlaamse echelon te concretiseren. Denk maar aan het beleidsplan ruimte Vlaanderen dat op tafel ligt bij de Vlaamse regering. Zonder ruimtelijk bewustzijn en inzichten in uitdagingen en restricties die onze regio kenmerken, ligt het niet voor de hand om dit allesomvattende raamwerk te duiden. Hoewel de impact op je wonen, werken en leven niet gering kan zijn. Zo passeren er bovendien tal van vergelijkingen met andere gebieden de revue die een brede blik vergen. Zonder gedegen aardrijkskundige achtergrondkennis zeker geen eenvoudige opdracht. En het vormen van kritische geesten blijft toch een kernopdracht van het Vlaamse onderwijs.